Płynność finansowa to fundament stabilnego biznesu. Na blogu wielokrotnie podkreślaliśmy, że utrata płynności a tym samym brak środków na bieżące wydatki, opóźnienia w płatnościach, mogą doprowadzić nawet dobrze prosperującą firmę do problemów. Jak temu zapobiec?
Kluczowe jest systematyczne monitorowanie finansów i szybkie reagowanie na potencjalne zagrożenia.
Aby ułatwić zarządzanie płynnością finansową przygotowaliśmy praktyczną checklistę. To zbiór konkretnych działań, które pozwolą Ci uniknąć przykrych niespodzianek a tym samym prowadzić firmę z większym spokojem.
Przejdź przez kolejne punkty checklisty i sprawdź, czy robisz to co należy w obszarze zarządzania płynnością finansową.
Faktoring staje się co raz bardziej popularnym narzędziem w obszarze zarządzania płynnością finansową. Ta jak wiadomo jest z kolei jednym z fundamentów "zdrowego" biznesu. To banał ale mamy wrażenie, że warto to powtarzać do znudzenia. Wciąż spotykamy przedsiębiorców, którzy podchodzą do tematu w sposób infantylny - coś na zasadzie "jakoś to będzie".
Wiele firm bankrutuje nie dlatego, że brak im klientów. Głównym powodem są właśnie problemy z płynnością. Cóż bowiem z tego, że dużo sprzedaje, moje produkty/usługi cieszą się zainteresowaniem, jeśli klienci zwyczajnie "ociągają" się z płatnościami.
Nie otrzymuje pieniędzy....nie mogę więc zapłacić pracownikom, dostawcom, uregulować koniecznych płatności....wszystko składa się więc jak przysłowiowy domek z kart.
Wybór odpowiedniego dostawcy usług faktoringowych wymaga rozważenia kilku kwestii, nie tylko tych finansowych. Trzeba rozumieć również inne kluczowe parametry, które mogą wpłynąć na komfortową, długoterminową współpracę.
Dzisiejszy artykuł to krótki przewodnik dotyczący aspektów, na które należy spojrzeć przed podjęciem decyzji o wyborze dostawcy faktoringu. Nie wyczerpuje on tematu dogłębnie. Jest jednak dobrym zarysem tego czego absolutnie nie możesz przeoczyć.
Zwróć szczegółową uwagę na warunki finansowe oferowane przez dostawcę faktoringu. Upewnij się, że są one konkurencyjne i zgodne z potrzebami Twojej firmy. Zawsze powinnaś/powinieneś mieć pełną klarowność co do kosztów związanych z faktoringiem. Porównanie opłat transakcyjnych, prowizji, stawek rabatowych, czy innych opłat dodatkowych jest kluczowe.
Więcej o kosztach faktoringu dowiesz się z artykułu "Czy wiesz ile kosztuje Faktoring?"
Czy dostawca faktoringu oferuje elastyczność dostosowaną do specyfiki Twojego biznesu? To kluczowe pytanie. Zwłaszcza jeśli Twój biznes charakteryzuje się zmienną strukturą sprzedaży i płatności. Dostawca powinien być gotów dopasować swoje usługi do indywidualnych potrzeb Twojej firmy, zapewniając elastyczność w obszarze zarządzania fakturami.
Ryzyko związane z niewypłacalnością klientów to wyzwanie dla każdej firmy. Być może działasz w branży gdzie to zjawisko nie jest rzadkością. W takiej sytuacji fajnie jeśli dostawca faktoringu oferuje nie tylko finansowanie, ale także działania w obszarze zarządzania ryzykiem kredytowym. To oznacza dostęp do sprawdzonych mechanizmów oceny płynności klientów, które pomogą zminimalizować ryzyko utraty środków.
Zanim podpiszesz umowę z dostawcą faktoringu, upewnij się, że wymogi, obowiązki jakie będziesz musiał spełnić są przejrzyste. Zrozum dokładnie warunki współpracy, terminy płatności, oraz jakie są Twoje zadania w ramach umowy. Jasność w tych kwestiach zapobiegnie późniejszym nieporozumieniom i ułatwi skuteczne korzystanie z usług faktoringowych.
Badanie reputacji dostawcy faktoringu to kluczowy etap przed podjęciem decyzji. Sprawdź recenzje, opinie innych przedsiębiorców korzystających z tych usług. Zdobądź referencje od obecnych klientów dostawcy, aby zyskać pełniejszy obraz jakości obsługi.
Wybór odpowiedniego dostawcy usług faktoringowych to decyzja, która wpłynie na sytuacje finansową Twojej firmy. Starannie analizuj aspekty, które opisaliśmy w tym artykule. Zwracaj uwagę na szczegóły umowy. Wybierz partnera, który oferuje nie tylko konkurencyjne warunki finansowe, ale również wspiera Cię w optymalizacji procesów płatności i zarządzaniu ryzykiem. To klucz do efektywnego korzystania z faktoringu.
- Wszystko co powinieneś wiedzieć o faktoringu
- Płynność finansowa - podstawowe informacje
- Płynność finansowa - wskaźniki do jej oceny i kontroli
- W jakich sytuacjach Faktoring może być lepszy od kredytu obrotowego?
Kredyt obrotowy jest jednym z najczęściej wybieranych przez przedsiębiorców rozwiązań. To przykład tzw. finansowania krótkoterminowego. Najczęściej jest on bowiem udzielany na okres 12 miesięcy. Są jednak rynku oferty również na dłuższy okres (nawet 24 m-ce).
Przyjmuje on formę pożyczki, którą możesz wykorzystać na pokrycie kosztów związanych z codzienną działalnością. Jest elastyczny pod względem sposobu wykorzystania. Przeznaczysz go więc na zakup surowców, towaru, opłacenie pracowników, uregulowanie wszelkich zobowiązań, itp.
Kredyt obrotowy to jedno z rozwiązań, dzięki któremu możesz znacznie poprawić płynność finansową. Daje Ci elastyczność i umożliwia skuteczne zarządzanie przepływem gotówki.
Płynność finansowa jest jednym z fundamentów biznesu. Pisaliśmy o tym wielokrotnie na naszym blogu. Twoja firma może być rentowna. "Księgowo" wykazujesz dochód. Jeśli jednak na koncie nie masz środków finansowych to jesteś na prostej drodze do poważnych problemów (opóźnień w płatnościach, problemów z dostawcami czy nawet kłopotów z zachowaniem stabilności na rynku) a nawet bankructwa. Bez dostępu do pieniędzy nie jesteś więc w stanie bezpiecznie prowadzić działalności.
Na rynku możesz spotkać dwa rodzaje kredytu obrotowego - w rachunku bieżącym oraz kredytowym. Są pewne różnice między nimi, które trzeba poznać aby wybrać ten, który będzie optymalny w naszym biznesie.
Ustalasz z bankiem konkretny limit wydatków (np. 20 000 zł, 50 000 zł, 100 000 zł lub każdą inną mniejszą bądź większą kwotę, która jest uzależniona od Twojej sytuacji finansowej). Sposób wykorzystania środków finansowych jest dowolny. Nie musisz zatem określać na co konkretnie je przeznaczysz. Korzystając z dostępnych środków pieniężnych w w ramach limitu powstaje ujemne saldo na Twoim rachunku. Wpływy na tenże rachunek służą w pierwszej kolejności spłacie zadłużenia.
Kredyt w rachunku bieżącym ma zazwyczaj charakter odnawialny. Oznacza, to że po spłaceniu części lub całości zadłużenia możesz ponownie korzystać z udostępnionej kwoty. Taki kredyt możesz zaciągnąć w banku, w którym posiadasz rachunek lub w każdym innym, pod warunkiem, że takowy rachunek tam otworzysz. Najczęściej banki pobierają prowizję za gotowość do udzielenia kredytu oraz naliczają odsetki od ujemnego salda.
Środki finansowe zostają udostępnione na zupełnie odrębny rachunek. Taki, który jest związany tylko i wyłącznie z obsługą kredytu. Nie wpływają tam płatności od klientów. Spłacać kredyt możesz zatem jednorazowo lub w ratach (miesięcznych, kwartalnych). Terminy ich płatności najczęściej zostaną dopasowane do specyfiki Twojego biznesu.
Aby go zaciągnąć musisz podpisać z bankiem lub inną instytucją finansową odrębną umowę. Otrzymane z banku pieniądze możesz przeznaczyć na konkretne, zdefiniowane w umowie cele. Kredyt obrotowy w rachunku kredytowym jest najczęściej nieodnawialny.
Prowizja za przyznanie kredytu obrotowego może wynosić 0%. Takie oferty często można znaleźć na rynku. Najczęściej jednak banki pobierają opłatę rzędu 1-4% od przyznanej kwoty. Warto podkreślić, że niższa prowizja to w wielu przypadkach wyższe oprocentowanie. Biorąc pod uwagę, że to właśnie ono stanowi największą część całkowitego kosztu finansowania poszukiwanie za wszelką cenę ofert z 0% prowizją nie zawsze ma sens. Jeśli chodzi o sposób uregulowania prowizji masz 2 sposoby - opłacasz ją przed uruchomieniem kredytu lub otrzymujesz od banku kredyt pomniejszony o jej wysokość.
W kontekście oprocentowania sprawa jest jasna. W zasadzie każdy bank zaproponuje Ci zmienną stopę oprocentowania, która składka się z tzw. stawki WIBOR® oraz Marży. Zaciągając kredyt obrotowy wysokość prowizji i marży w wielu przypadkach zależeć będzie od sytuacji finansowej i stażu rynkowego Twojego biznesu. Im bardziej stabilny rynek, na którym działasz, im większe masz doświadczenie tym lepsze warunki otrzymasz. Aspektów, które wpływają na minimalizację kosztów jest oczywiście znacznie więcej. To już jednak temat na zupełnie odrębny artykuł.
Poniżej przedstawiamy pozostałe koszty, które mogą choć nie muszą pojawić się w przypadku zaciągnięcia kredytu obrotowego. Wszystko zależy od konkretnej instytucji finansowej.
Kredyt obrotowy jest skutecznym narzędziem jeśli dążysz do utrzymania/poprawy płynności finansowej oraz skutecznego zarządzania przepływem gotówki. Dzięki niemu możesz sobie zapewnić stabilność operacyjną i elastyczność w działaniu.
Pamiętaj jednak, że nie jest on jedynym instrumentem w procesie zarządzania płynnością. Rynek oferuje wiele różnorodnych rozwiązań finansowych. Poza tym są też inne efektywne działania w tym obszarze. Więcej na ten temat piszemy tutaj. O tym co będzie najkorzystniejsze w Twojej sytuacji powinna decydować rzetelna analiza. Rozważenie wszelkich "za i przeciw".
W Di Brenta Business & Finance zawsze wnikliwie rozmawiamy z klientami zanim zaproponujemy konkretne rozwiązania. Konsultujemy, dopytujemy, dociekamy. To jedyny sposób aby przedstawić im najlepsze możliwości.
Cash Flow - podstawowe informacje
Płynność finansowa - podstawowe informacje
Wskaźniki do oceny i kontroli płynności finansowej
Faktoring - wszystko co warto wiedzieć na jego temat
Faktoring czy kredyt obrotowy?
Ostatnio na blogu pisaliśmy o różnych źródłach finansowania firm. Jak pewnie zauważyłaś/eś jest ich dużo. Kluczową kwestią jest zatem wybór tego najbardziej odpowiedniego. Nie o pierwsze lepsze rozwiązanie, które ktoś Ci zaproponuje tutaj chodzi. Należy wybrać takie, które będzie ściśle dopasowane do możliwości firmy, planów i celów jakie chcesz osiągnąć.
Dzisiejszy artykuł będzie bardziej praktyczny niż ten ostatni. Pokażemy w jakich sytuacjach jedno rozwiązanie finansowe będzie lepsze od drugiego. Konkretnie kiedy faktoring może być lepszy niż kredyt obrotowy. Wskazówki odnośnie wyboru innych źródeł finansowania przedsiębiorstw będziemy przedstawiać w kolejnych artykułach.
Na początku krótkie przypomnienie czym jest w ogóle jest Faktoring. Otóż jest to usługa, w ramach której przekazujesz wystawione przez siebie faktury do zewnętrznej instytucji finansowej (tzw. Faktor). W zamian otrzymujesz na konto gotówkę (zazwyczaj w wysokości od 70% do 90% wartości faktury). Faktor przejmuje natomiast na siebie odpowiedzialność za dalsze odzyskiwanie środków od Twojego klienta. W momencie otrzymania całej kwoty przelewa resztę faktury (pomniejszonej o swoją prowizje) na Twój rachunek bankowy.
Poniżej przedstawiamy 5 solidnych argumentów, które świadczą o tym, że warto zainteresować się faktoringiem:
Faktoring pozwala uzyskać natychmiastową gotówkę poprzez zbycie swoich faktur. Jest to więc idealne rozwiązanie, gdy potrzebujesz szybkiego przypływu środków finansowych. W zdecydowanej większości przypadków proces analizy wniosku o przyznanie faktoringu zajmuje znacznie mniej czasu niż staranie się o kredyt. Wymagania odnośnie dokumentów niezbędnych w tym procesie również są znacznie mniejsze.
Faktoring to nie kredyt. Korzystając z niego nie zaciągasz długu. Sprzedajesz jedynie swoje faktury, co oznacza, że nie ponosisz kosztów odsetkowych tak jak ma to miejsce przy kredycie lub pożyczce. Faktoring nie obciąża Twojej zdolności kredytowej. Jeśli więc posiadasz zobowiązanie o charakterze ratalnym albo planujesz w niedalekiej przyszłości je zaciągnąć (np. kredyt inwestycyjny), faktoring nie jest/nie będzie stanowić przeszkody.
Faktoring daje dostęp do gotówki na podstawie wiarygodności twoich klientów, co zmniejsza ryzyko niewypłacalności.
Faktoring opiera się na wartości twoich faktur i solidności twoich klientów, więc nie wymaga dodatkowego zabezpieczenia, np. w postaci hipoteki na nieruchomości.
To faktor zajmuje się odzyskiwaniem należności a to pozwala skoncentrować się na rozwoju biznesu. Ten aspekt dla wielu przedsiębiorców jest wyjątkowo ważny. Proces upominania się o swoje pieniądze bywa bowiem stresujący i czasochłonny. Odciąga od wykonywania strategicznych działań.
Mamy nadzieje, że ten krótki artykuł pomoże Ci ocenić czy faktoring rzeczywiście jest w danym momencie dobrym rozwiązaniem. Naszym celem absolutnie nie jest gloryfikacja faktoringu. W procesie zarządzania płynnością finansową jest on po prostu jedną z dostępnych opcji. Czasem uzasadnioną, innym razem nie. Rynek oferuje wiele różnorodnych rozwiązań finansowych. Poza tym są też inne efektywne działania w tym obszarze. Możesz o tym przeczytać we wpisie, w którym przedstawiamy praktyczne wskazówki na poprawę płynności finansowej.
Jednym z fundamentów efektywnego biznesu jest płynność finansowa. Każdy racjonalnie myślący przedsiębiorca wie, że w tym obszarze nie można iść na żadne kompromisy. Narzędziem finansowym, które zyskuje co raz większą popularność w kontekście zarządzania płynnością jest Faktoring. W dzisiejszym artykule wyjaśnimy jak działa faktoring, jakie daje korzyści oraz jakie rodzaje tego rozwiązania finansowego oferuje rynek.
Faktoring to usługa, w ramach której przekazujesz wystawione przez siebie faktury do zewnętrznej instytucji finansowej (tzw. Faktor). W zamian otrzymujesz na konto gotówkę (zazwyczaj w wysokości od 70% do 90% wartości faktury). Faktor przejmuje natomiast na siebie odpowiedzialność za dalsze odzyskiwanie środków od klientów. W momencie otrzymania całej kwoty przelewa resztę faktury (pomniejszonej o swoją prowizje) na Twój rachunek.
Wysyłasz do klienta towar lub świadczysz usługę, wystawiając jednocześnie fakturę na określoną kwotę.
Wystawioną fakturę przekazujesz faktorowi. W przeciągu kilku dni otrzymujesz od niego pieniądze na konto.
Faktor przejmuje obowiązek odzyskiwania płatności od Twojego klienta. W momencie uregulowania przez niego faktury otrzymujesz pozostałą część kwoty. Zostaje ona pomniejszona o opłaty faktoringowe.
1) Pełny (bez regresu)
Wymiana faktur sprzedażowych z odroczonym termin płatności na gotówkę z przejęciem ryzyka niewypłacalności kontrahenta na firmę faktoringową.
2) Niepełny (z regresem)
Wymiana faktur sprzedażowych z odroczony termin płatności na gotówkę.
3) Jawny
Wymiana faktur sprzedażowych z odroczony termin płatności na gotówkę i powiadomienie o cesji kontrahenta.
4) Cichy
Wymiana faktur sprzedażowych z odroczony termin płatności na gotówkę, bez informowania o tym kontrahenta.
5) Krajowy
Dotyczy transakcji na terenie jednego kraju. Faktoring krajowy obejmuje transakcje między przedsiębiorstwami działającymi w obrębie jednego państwa.
6) Międzynarodowy
Stosowany w przypadku transakcji międzynarodowych, gdzie przedsiębiorstwo współpracuje z klientami lub dostawcami z różnych krajów. W przypadku faktoringu międzynarodowego, faktor uwzględnia specyficzne ryzyka związane z transakcjami zagranicznymi.
7) Faktoring Importowy/Eksportowy
Faktoring importowy obejmuje transakcje związane z zakupem towarów lub usług z zagranicy, podczas gdy faktoring eksportowy dotyczy transakcji, w których przedsiębiorstwo sprzedaje towary lub usługi na rynki zagraniczne.
8) Odwrócony
Finansowanie faktur zakupowych za produkty, dobra, czy usługi potrzebne do prawidłowego funkcjonowania firmy.
Faktoring eliminuje długi czas oczekiwania na regulowanie płatności przez klientów. Dzięki natychmiastowemu uzyskaniu gotówki zyskujesz elastyczność finansową i szybszą reakcję na bieżące potrzeby.
Faktor, specjalizujący się w zarządzaniu ryzykiem, pomoże Ci zminimalizować straty związane z niewypłacalnością klientów. To istotne wsparcie przede wszystkim dla firm działających w branżach o zmiennych warunkach rynkowych.
Outsourcing procesu odzyskiwania płatności do doświadczonego faktora pozwali Ci skoncentrować się na kluczowych aspektach działalności. Faktor skutecznie zarządzać będzie procesem inkasa, poprawiając jednocześnie efektywność i skracając cykle płatności.
Faktoring nie jest formą zadłużenia. Gotówka uzyskiwana z faktoringu to środki własne, nie obciążające zatem bilansu zadłużeniem. Ma to duże znaczenie w sytuacji kiedy planujesz w najbliższej przyszłości zaciągnąć np. kredyt inwestycyjny i ważna jest dla Ciebie jak najwyższa zdolność kredytowa.
Korzystanie z faktoringu to nic innego jak inwestycja w płynność finansową firmy. Pozwala on na bieżące zarządzanie gotówką, zabezpieczenie przed ryzykiem niewypłacalności a tym samym ułatwia skoncentrowanie się na rozwoju biznesu. Jeśli szukasz efektywnych rozwiązań, faktoring stanowi ciekawy element strategii finansowej. Warto podkreślić, że często jest on alternatywą dla kredytu obrotowego. Na przykład w sytuacji kiedy z pewnych przyczyn dany przedsiębiorca nie może lub po prostu nie chce takiego kredytu otrzymać.
W dzisiejszym artykule poznasz wskaźniki płynności finansowej. Jak wiadomo płynność to jeden z kluczowych czynników biznesowego sukcesu. Wielu przedsiębiorców doskonale rozumie, że problemy w tym obszarze mogą pogrzebać wszelkie plany o podboju rynku. Zastanawia ich jednak jak kontrolować płynność? Jak ją ocenić? Jakie są sygnały świadczące o pogarszającej się sytuacji?
Aby dobrze ocenić i prawidłowo kontrolować płynność finansową firmy, należy obliczyć i stale monitorować trzy wskaźniki. W dzisiejszym artykule przedstawimy je w sposób prosty, czytelny i zrozumiały.
Bywa również nazywany wskaźnikiem płynności gotówkowej. Określa czy firma jest w stanie natychmiast uregulować bieżące zobowiązania z posiadanych w przedsiębiorstwie środków pieniężnych (najbardziej płynne aktywa obrotowe).
Wskaźnik płynności natychmiastowej oblicza się dzieląc środki pieniężne przez sumę wszystkich zobowiązań krótkoterminowych.
Przyjmuje się, że wartość tego wskaźnika powinna mieścić się w przedziale 0,1-0,2, co wynika z tego, że tylko kapitał zaangażowany w obrocie generuje zysk a gotówka przetrzymywana w kasie nie pracuje dla firmy.
Deficyt środków pieniężnych na koncie nie jest przy tym jednoznaczny z utratą płynności finansowej, bo firma może dobrze zarządzać ściąganiem należności od kontrahentów i w ten sposób zapewniać ciągły przepływ gotówki.
Określa on możliwości podmiotu w zakresie pokrycia zobowiązań bieżących, ale aktywami o wyższym stopniu płynności (należności krótkoterminowe, inwestycje krótkoterminowe). W tym celu, z aktywów obrotowych wyłącza się zapasy materiałów, towarów, produkcji w toku oraz wyrobów gotowych, gdyż ich upłynnienie może być znacznie utrudnione.
Należy od sumy aktywów obrotowych odjąć wszystkie zapasy a pozostałą kwotę podzielić przez sumę zobowiązań krótkoterminowych. Akceptowalna wartość tego parametru oscyluje wokół wartości 1 i oznacza bilansowanie się aktywów i zobowiązań bieżących. Zbyt wysoka wartość wskaźnika świadczy o złej strukturze finansowania działalności. W szczególności może to oznaczać nadmiar środków pieniężnych na rachunkach bankowych lub niepokojąco wysoki poziom należności. Zbyt niski poziom wartości wskaźnika stanowi sygnał zbliżających się kłopotów finansowych, uniemożliwiając tym samym spłatę bieżących zobowiązań. Natomiast wartość znacznie poniżej 1 może sygnalizować narastające problemy z płynnością. Wskazuje ona wtedy, że głównym elementem majątku obrotowego są zapasy, ze swej natury charakteryzujące się niską płynnością.
Przyjmuje się, że wartość tego wskaźnika powinna być większa lub równa 1,0, co oznacza, że podmiot gospodarczy jest w stanie na czas uregulować bieżące zobowiązania - bez konieczności upłynniania rzeczowych aktywów obrotowych.
Spadek wskaźnika płynności szybkiej poniżej wspomnianej wartości świadczy o utracie przez przedsiębiorstwo płynności finansowej. Zbyt wysoka wartość wskaźnika świadczy natomiast najczęściej o gromadzeniu środków pieniężnych i utrzymywaniu znacznego poziomu należności. To z kolei wskazuje na brak nowych inwestycji w firmie. Co ważne, gdy wartość wskaźnika bieżącej płynności jest wysoka, a wartość wskaźnika płynności szybkiej niska - to w przedsiębiorstwie zalegają wysokie stany zapasów, których utrzymanie generuje niepotrzebne koszty.
Umożliwia ocenę, czy zobowiązania, które ma przedsiębiorstwo mogłyby być spłacone dzięki upłynnieniu środków obrotowych.
Należy podzielić sumę aktywów obrotowych (bieżących) przez sumę zobowiązań bieżących (krótkoterminowych do 12 miesięcy). Aktywa obrotowe to takie, które można szybko spieniężyć. Zaliczane są do nich:
Przyjmuje się, że zadowalający poziom tego wskaźnika zawiera się w granicach 1,5-2,0. Czyli kwota aktywów bieżących powinna być około dwa razy większa niż pasywa bieżące. W takie sytuacji możemy mówić o zachowaniu równowagi finansowej.
Niski poziom wskaźnika oznacza, że firma nie posiada zasobów gotówkowych do finansowania bieżących zobowiązań oraz istnieje ryzyko utraty przez nią zdolności do terminowego regulowania zobowiązań. Przedsiębiorstwo w takiej sytuacji musi liczyć się z odmową kredytu ze strony banku. Zbyt wysoki wskaźnik wskazuje, że zbyt wielka część naszych środków ulokowana jest w aktywach obrotowych. Zbyt mała, to z kolei niedobór w aktywach trwałych, co może mieć niekorzystny wpływ na rentowność firmy.
Wskaźnik płynności bieżącej należy porównywać z danymi firmy z wcześniejszego okresu. Rosnąca tendencja wskaźnika bieżącej płynności finansowej świadczy o polepszającej się zdolności regulowania zobowiązań krótkoterminowych. Oznacza także poprawę płynności firmy. Przedsiębiorstwa w takiej sytuacji lepiej wykorzystują posiadany majątek obrotowy, spłacając tym samym zobowiązania bieżące na czas.